- zabytki Kielc

                         Pałac Biskupów Krakowskich


    
        
   Pałac biskupów krakowskich wzniesiony jest na wzgórzu ponad miastem w latach 1637-1641, Jest to budowla o wczesnobarokowych kształtach,z czterema wieżami na narożach,zakończonymi wspaniałymi hełmami wzniesiona na miejscu drewnianego dworu biskupa P. Tomickiego z 1535 r.
  Fundatorem Pałacu Biskupów Krakowskich był krakowski biskup Jakub Zadzik, architektem Włoch Jan Trevano, który odbudowywał Wawel po pożarze w 1595 r., a pracami kierował Tomasz Poncino.   W I poł. XVIII w. dobudowano barokowe skrzydła boczne według projektu Kacpra Bażanki. W skrzydle południowym było nieistniejące dziś przejście do kolegiaty. Do korpusu głównego przylegają cztery wieże narożne z łamanymi hełmami i wysokimi latarniami. Fasada pałacu charakteryzuje się symetrią i trójdzielnością, w jej środkowej części pod trzema dużymi oknami jest trójarkadowa loggia wejściowa zwieńczona trzema herbami ; Korab { Zadzika }, Orzeł ze Snopkiem { Wazów } i Trzy Korony { kapituły krakowskiej }. Sklepienie loggi zdobi stiukowa dekoracja. Eksponowana zasada trójdzielności w architekturze pałacu znajduje wytłumaczenie w działalności religijnej biskupa Zadzika, który był zawziętym przeciwnikiem arian nieuznających dogmatu o Trójcy Świętej. Pałac z założenia miał sławić chwałę Boga w trzech osobach oraz być symbolem zwycięstwa nad " heretykami ". Na parterze można zwiedzać wystawy czasowe oraz Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego z pamiątkami po słynnym mężu stanu. W prezentacyjnych wnętrzach na I piętrze jest eksponowane wyposażenie z XVII i XVIII w., m.in. meble, gobeliny, obrazy, elementy uzbrojenia, a w skarbcu wyroby sztuki złotniczej z okresu od XVI do XVIII stulecia. Ciekawie prezentują się zachowane w kilku pomieszczeniach modrzewiowe stropy z polichromiami. Na szczególną uwagę zasługują trzy plafony { malowidła sufitowe } z warsztatu Włocha Tomasza Dolabelli o tematyce nawiązującej do działalności fundatora. W Pierwszym Pokoju Senatorskim plafon przedstawia przyjęcie posłów szwedzkich przez Władysława IV w obozie pod Kwidzynem, a w Drugim Pokoju Senatorskim, połączonym z alkierzem - pożar Ławry Troickiej pod Moskwą. Od stycznia 2001 r. można podziwiać odnowiony plafon w Trzecim Pokoju Biskupim, przedstawiający biskupa Jakuba Zadzika oskarżającego arian przed królem Władysławem IV na sejmie w 1638 r. Sąsiadujący z pokojem alkierz pełnił funkcję sypialni - garderoby. Podczas prac konserwatorskich odkryto toaletę { locus secretus }, zlikwidowaną w połowie XVIII w. W północnym skrzydle, gdzie w przeszłości przygotowywano posiłki, mieści się obecnie, zaliczana do najciekawszych w kraju, galeria malarstwa polskiego XVIII - XX w. z pracami O. Boznańskiej, J. Chełmońskiego, J. Fałata, W. Gersona, A. Gierymskiego, J. Grassiego, A. Grottgera, J. Kossaka, F. Kostrzewskiego, J. Malczewskiego, P. Michałowskiego, J. Pankiewicza, J. Szermentowskiego, W. Weissa, S. Witkiewicza, L. Wyczółkowskiego i S. Wyspiańskiego.     Pałac stanowił własność biskupów do 1789 r., potem został częściowo zniszczony. Od 1816 r. funkcjonował jako siedziba Głównej Dyrekcji Górniczej, a w północnym skrzydle działała Szkoła Akademiczno - Górnicza. W latach późniejszych rezydowały tu lokalne władze.  Ten wspaniały pałac to podobno owoc....frustracji jego fundatora. Otóż Jakub Zadzik za czasów Zygmunta III Wazy był zaufanym człowiekiem króla i piastował stanowisko kanclerza wielkiego koronnego. Po śmierci władcy, jego następca Władysław IV nie był tak przychylny Zadzikowi. Chcąc go odsunąć od dworu, mianował biskupem, pozbawiając jednocześnie godności kanclerza. Mając poczucie krzywdy, odrzucenia i niespełnienia, Zadzik postanowił wybudować sobie pomnik - nową siedzibę biskupów krakowskich. Nieprzypadkowo padło na Kielce, miejscowość prowincjonalną, przypominającą wówczas wieś, lecz położoną na trasie Warszawa - Kraków. Siedziba miała być reprezentacyjna, dobrze widoczna i podziwiana przez podróżujących. Fundator nie szczędził pieniędzy i gdzie tylko się dało nakazał umieszczać swój herb - Korab. Piękną rezydencją cieszył się Zadzik niezbyt długo, ponieważ w 1642 r. zmarł w Bodzentynie.Od 1974 r. zabytek zajmuje Muzeum Narodowe.

                        

...............................................................................


               

- Kościół p.w. Przemieniania Pańskiego

Białogon - kościół drewniany                                                                                                                                                      

W roku 1916 z inicjatywy właściciela zakładów metalowych w Białogonie Leona Skibińskiego powstał komitet budowy kaplicy. Tak zaczęła się historia powstania drewnianego kościoła parafialnego pod wezwaniem Przemieniania Pańskiego. Na lokalizację przyszłej kaplicy wybrano pusty plac na którym kiedyś stała karczma i zajazd. Projekt budowli wykonał wicedyrektor zakładów Mateusz Galas. Ponieważ biskup Augustyn Łosiński planował utworzyć niezależną parafię w Białogonie, w związku z tym projekt zmieniono z kaplicy na kościół. Natomiast główny architekt Mateusz Galas był miłośnikiem gór i dlatego projekt kościoła wykonał w stylu zakopiańskim.  Dzięki ofiarnej pomocy kierownictwa i załogi fabryki budowę ukończono wiosną 1918 roku. Nad kruchtą - dzwonnicą umieszczono stary dzwon " Aleksander ", który wcześniej zdjęty został z wieżyczki huty, który w 1960 roku przeniesiono do nowej osobnej dzwonnicy wystawionej na placu przykościelnym. Białogon został włączony do miasta Kielc w 1966 roku. Wcześniej był osobną wsią rządową i ośrodkiem przemysłu hutniczego.

Powstanie Białogonu w XVI w.wiąże się ściśle z odkryciem bogatych złóż rud miedzi w Miedzianej Górze. Zbudowano wówczas w Białogonie hutę miedzi i ołowiu, która funkcjonowała przez cały XVII w. Dopiero w XVIII w. zaniechano produkcji, a w 1789 Białogon przeszedł z rąk biskupów krakowskich na własność rządu. W latach 1814 - 1817, z inicjatywy Stanisława Staszica, zbudowano tu nową hutę miedzi i ołowiu która funkcjonowała pod nazwą Huty Aleksandra. W 1827 roku została przekształcona w " fabrykę machin ". Uruchomiono obok warsztatów mechanicznych walcownię, odlewnię i pobielarnię blach. Rozpoczęto produkcję maszyn przemysłowych i rolniczych, a od 1837 r. - maszyny parowe. Od 1834 r. odlewano tu również elementy żeliwne. Obok fabryki zbudowano również osiedle przyfabryczne. Do dnia dzisiejszego zachował się układ przestrzenny zakładu i osiedla. Jego głównym akcentem jest plac przed fabryką, z którego wyprowadzono pięć ulic. Ulica, tworząca oś całego założenia, łączy fabrykę z szosą prowadzącą w kierunku Kielce - Kraków. W sąsiedztwie fabryki po jej północno - zachodniej stronie zachował się staw, który zasilają wody rzek Bobrzy i Silnicy. Do dziś zachował sie też system kanałów doprowadzających wodę na teren fabryki.


 
Białogon. Brama wjazdowa do fabryki. 1916 r.














Białogon. Brama wjazdowa do fabryki. 2010 r.










....................................................................................................................................................................

Bazylika katedralna w Kielcach

Naprzeciwko Pałacu Biskupów Krakowskich wznosi się bazylika katedralna.. Pierwotnie na wzgórzu stał romański kościół kolegiacki Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, ufundowany w 1171 r. przez biskupa krakowskiego Gedeona. Na skutek wielokrotnych przeróbek w następnych wiekach nadano mu charakter wczesnobarokowej trójnawowej bazyliki na planie prostokąta z półkolistą absydą. Naprzeciw dzwonnicy, w północnej ścianie kościoła w zamurowanym portalu widnieje marmurowa tablica ufundowana w 1782 r. przez przewodniczącego Komisji Edukacji Narodowej, księdza prymasa Michała Poniatowskiego { brata króla Stanisława Augusta }. Wyryto na niej miary ciężaru, powierzchni i długości { łokieć koronny, stopa paryska i stopa angielska }, a także małe i wielkie litery alfabetu oraz zasady katechizmu. Główne wejście zdobi portal wykonany w 1635 r. z marmuru chęcińskiego, z ozdobnym kartuszem herbowym z inicjałami kardynała Jana Alberta Wazy. Na tarczy umieszczono pięć herbów : Orzeł - Polski, Pogoń - Litwy, Gryf - biskupa Gedeona, Trzy Korony - kapituły krakowskiej i Snopek - rodziny Wazów.  W wyposażeniu kościoła przeważają elementy barokowe i rokokowe. Polichromię  wnętrz wykonali pod koniec XIX w. malarze krakowscy : F. Bruzdowicz, K. Żelechowski, L. Strojnowski, S. Matejko i kierujący pracami P. Niziński. W nawie południowej { obok głównego wejścia } widnieje renesansowy nagrobek zmarłej w 1553 r. Elżbiety Zebrzydowskiej. Wykonał go w czerwonym marmurze na zamówienie syna zmarłej, biskupa krakowskiego Andrzeja Załuskiego, znany włoski rzeźbiarz Jan Maria Padovano. Ozdobę ołtarza zamykającego południową nawę stanowi namalowany około 1600 r. otoczony kultem obraz Matki Boskiej Łaskawej Kieleckiej, przyozdobiony koronami poświęconymi 3 VI 1991 r. przez papieża Jana Pawła II. Na filarach przy wejściu z nawy głównej do prezbiterium umieszczono dwa duże późnobarokowe epitafia. Z prawej strony widnieje wykonane z marmuru chęcińskiego epitafium biskupa Andrzeja Załuskiego, z lewej - wyrzeźbione w czarnym marmurze dębnickim epitafium biskupa Felicjana Szaniawskiego. Barokowy ołtarz główny w prezbiterium, według projektu P. Fontany, wykonał w 1728 r. Andrzej Frączkiewicz. Obraz w ołtarzu - Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny - namalował w Rzymie około 1730 r. Szymon Czechowicz. Ustawione przy ścianach stalle pochodzą z XVIII w. Nad nimi wiszą dwa wzorowane na obrazach Jana Matejki malowidła : na północnej ścianie " Zaprowadzenie chrześcijaństwa w Polsce ", a na ścianie południowej " Śluby Jana Kazimierza ' { wykonał je Piotr Niziński w latach 1913 - 1914 }. Po prawej stronie, nad wejściem do przedsionka zawieszono w 1746 r. drewnianą lożę biskupią z herbem Junosza { biskupa Andrzeja Załuskiego } i rokokową dekoracją snycerską. Loża ta była niegdyś połączona z pałacem krytym przejściem arkadowym. Północną nawę od wschodu zamyka kaplica Pana Jezusa z XVI - wiecznym krucyfiksem. Nieco bliżej wejścia stoi namalowany około 1500 r. gotycki kryptyk z Łagiewnik, przedstawiający { w centralnym polu } koronację Matki Boskiej, a na skrzydłach św. Wojciecha i św. Stanisława. W pobliżu kruchty jest wmurowana płaskorzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem wykonana w 1646 r. z galeny.
Na placu przy kościele można obejrzeć symboliczny grób bohatera spod Racławic Wojciecha Bartosa - Głowackiego, który zmarł w Kielcach na skutek ran odniesionych  w bitwie pod Racławicami i został pochowany na przykościelnym cmentarzu w bliżej nieznanym miejscu.
Wracając na plac Panny Marii, mija się wzniesioną w XVIII w. kaplicę Ogrójca i dzwonnicę z XVII w. Naprzeciw schodów jest usytuowana XIX - wieczna kancelaria parafialna. Przy ul. Jana Pawła II stoi budynek kanonii ze sgraffitowym wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej, a obok budynek kurii biskupiej.