- Jaskinia Raj

Około 10 kilometrów na południowy wschód od Kielc w kierunku Krakowa znajduje się jaskinia Raj. W zasadzie jest jedną z wielu podziemnych formacji w południowej Polsce, jednak z racji swoich form naciekowych uważana za najpiękniejszą. Pomimo,że do zwiedzania udostępnionych jest tylko 150 metrów długości podziemnego chodnika, to jednak przejście tego krótkiego odcinka jest niezwykle fascynującym przeżyciem. Wewnątrz jaskini znajduje się ogromne bogactwo form naciekowych w postaci stalaktytów i stalagmitów, są też podziemne jeziorka i ślady ognisk, które 50000 lat temu wypalane były przez ówczesnego mieszkańca jaskini zwanego Neandertalczykiem. Kości tych pradawnych ludzi wprawdzie nie znaleziono, ale za to oczom pierwszych badaczy ukazały się się kości zwierząt. Dzięki temu dowiedzieliśmy się, że jaskinię zamieszkiwały lisy polarne i niedźwiedzie. Współcześnie natomiast jaskinia stanowi miejsce zimowania nietoperzy. Podczas prac archeologicznych naukowcy penetrując jaskinię znaleźli kratkę zrobioną z poroży reniferów. Służyła ona dawnym ludziom jako ogrodzenie zabezpieczające przed wejściem do jaskini dzikich zwierząt.
Jaskinia Raj położona jest w kompleksie leśnym pokrywającym północne zbocze Czerwonej Góry { 328 m n.p.m. } najwyższego wzniesienia Grzbietu Bolechowickiego rozciągającego się w okolicach Chęcin, w południowo - zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Idąc leśną alejką zaczynającą się przy parkingu, po pewnym czasie zauważamy na skraju lasu niewielki pawilon, we wnętrzu którego znajduje się wejście do jaskini.Jest tam kasa z biletami, kiosk z pamiątkami oraz poczekalnia z małym bufetem oferującym napoje i posiłki. Jaskinia Raj znajduje się w administracji Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Turystycznego " Łysogóry " w Kielcach. Zwiedzanie jaskini odbywa się w małych 15 - osobowych grupach prowadzonych przez odpowiednio przeszkolonych przewodników turystycznych. W okresie zimowym { grudzień - luty } jaskinia jest nieczynna. Władze konserwatorskie dopuściły masowy ruch turystyczny, ale pod pewnymi warunkami, które określa regulamin z którym warto się zapoznać. Należy pamiętać,że bez względu na porę roku we wnętrzu jaskini panuje stała temperatura nie przekraczająca 10 stopni C.

Pawilon u stóp Góry Malik wewnątrz którego znajduje się wejście do jaskini.           

Patrz.Pawilon z wejściem do jaskini.Zdjęcie street view.





Formy naciekowe w postaci stalaktytów i stalagmitów wewnątrz jaskini Raj. Na zdjęciu widoczne małe podziemne jeziorko.


















Formy naciekowe ułożyły się w różne ciekawe kształty, które w zależności od wyobraźni zwiedzających można różnie interpretować.









Patrząc na powyższe formy naciekowe zastanawiamy się często w jaki sposób one powstały ? Aby lepiej zrozumieć zjawiska i procesy, które przyczyniły się do powstania tego " cuda " natury proponuje wybrać się w okolice Chęcin - malowniczego miasteczka położonego u stóp Góry Zamkowej na której usytuowane są ruiny średniowiecznego zamku z XIV wieku. Spoglądając z chęcińskiego rynku w kierunku północnym zauważamy w odległości ok. 2 km.bielejącą w słońcu, nagą skalną grań Góry Zelejowej zbudowanej z dewońskich skał wapiennych. Wspinając się wśród skąpej roślinności na jej skalny grzbiet obserwujemy nie tylko przepiękny widok, ale zauważamy,że stąpamy po skałach wapiennych pełnych rozpadlin, szczelin, nieregularnych szpar i zagłębień. Przypominają raczej ogromną porowatą gąbkę skalną niż zwarty monolit. Przyglądając się dokładnie tym zagłębieniom zauważamy charakterystyczne jamy, bruzdy i wyżłobienia w formie małych rynienek określających kierunek spływania wód deszczowych po powierzchni skalnego masywu. Takie formy urzeźbienia skał znajdują się na całym obszarze szczytowej części Góry Zelejowej. Jest to efekt rozpuszczającego i rozmywającego działania wód atmosferycznych na powierzchni wapiennego masywu skalnego, czyli powierzchniowych zjawisk krasowych. Termin " kras " pochodzi od wyżynnego obszaru położonego w Górach Dynarskich w Jugosławii, gdzie w całym krajobrazie dominują charakterystyczne formy wietrzeniowe skał wapiennych. Termin ten używany jest w całej światowej literaturze naukowej i brzmi podobnie np. karst, carsso. Reasumując, Jaskinia Raj powstała na skutek zachodzących procesów krasowych, polegających na długotrwałym rozpuszczającym i rozmywającym działaniu wód na skały wapienne.Zastanawiający jest jednak fakt rozpuszczania skał wapiennych pomimo,że czysty węglan wapnia { Ca CO3 }, który stanowi główny mineralny składnik skał wapiennych, jest bardzo słabo rozpuszczalny w wodzie. Co więc powoduje,że mimo wszystko skały wapienne podlegają rozpuszczaniu w środowisku wodnym nie tylko na powierzchni , ale również wewnątrz powstałych jaskiń ? Otóż rozpuszczalność skał wapiennych znacznie wzrasta pod wpływem dwutlenku węgla { CO2 }, który w postaci gazowej nasyca wody atmosferyczne. Dodatkowo ilość tego gazu wielokrotnie wzrasta po przesiąknięciu wód opadowych przez warstwy gleby, w której znajdują się  podlegające rozkładowi różne substancje organiczne. Woda nasycona dwutlenkiem węgla przy zetknięciu ze skałami wapiennymi daje początek reakcji chemicznej w której powstaje kwaśny węglan wapnia, znacznie łatwiej rozpuszczalny niż węglan zwykły.

Grań Zelejowej pod Chęcinami - jeden z najciekawszych w Polsce obszarów krasu powierzchniowego.

Początkowo dostęp do jaskini nie był łatwy.

Wstępne badania naukowe w jaskini rozpoczęli już jej odkrywcy. Na zdjęciu: M. Boczarowa i W. Pucek

Grupa speleologów przed wejściem do jaskini w 1966 roku. Od lewej : K. Kowalski, L. Blaha, R. Gradziński i Z. Rubinowski







 


Odkrywcy jaskini w dniu jej otwarcia przed pawilonem - od lewej : W. Pucek, W. Łucki, M. Boczarowa i B. Baldun







 




Wejście do jaskini zabezpieczył w 1965 roku stalową kratą Tymoteusz Wróblewski { na zdjęciu }


















Otwarcie jaskini Raj przez profesora Walerego Goetla w dniu 10 czerwca 1972 roku ; obok stoi jeden z odkrywców szczeliny wejściowej do jaskini- Feliks Wawrzeńczyk

Rekonstrukcja obozowiska człowieka neandertalskiego.








Rekonstrukcja człowieka neandertalskiego { według Z. Buriana }
  Tak wyglądali pierwotni mieszkańcy jaskini Raj około 50000 lat temu. Wprawdzie kości ludzkich w jaskini nie znaleziono, ale z innych odkryć wiemy,że w tym okresie jedynym mieszkańcem Europy był człowiek neandertalski. Nazwa wywodzi się od doliny Neanderthal położonej niedaleko Dusseldorfu w Niemczech, gdzie w połowie XIX w.po raz pierwszy w osadach jaskiniowych znaleziono części szkieletu tych ludzi. Od tego czasu wiele podobnych znalezisk wydobyto z jaskiń Francji, Belgii, Słowacji i Rosji. Dziś na podstawie licznych szczątków można dokładnie odtworzyć wygląd neandertalczyka. Znalezione kości świadczą o tym, że rasa neandertalska reprezentowała niższy typ rozwoju niż człowiek późnego paleolitu i człowiek współczesny. { Homo sapiens }. Najbardziej uderzające różnice wykazuje czaszka o niskim , pochylonym ku tyłowi czole, grubych wałach nadoczodołowych i silnie rozwiniętym łuku jarzmowym, z potężną żuchwą pozbawioną bródki. Na podstawie znalezionych kompletnych szkieletów można stwierdzić, że budowa jego ciała była silna { choć mierzył zaledwie 160 - 165 cm. wzrostu } i że nie mógł chodzić w postawie całkowicie wyprostowanej, lecz pochylał się z lekka ku przodowi. Prymitywna budowa czaszki neandertalczyka miała jeszcze wiele cech wspólnych z budową czaszki małp człekokształtnych, choć objętość ich mózgu, co ciekawe była większa niż ludzi współczesnych.